Skażone ryby na talerzu
Docierają do nas niepokojące informacje na temat skażenia rzeki Odry rtęcią. Miejmy nadzieję, że informacje te nie zostaną potwierdzone, gdyż spożycie żywności zatrutej tym wysoce toksycznym metalem stwarza ogromne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt. Niestety obecny stan naszych wód nie jest w najlepszy, o czym od wielu lat alarmują naukowcy i ekolodzy. Polskie rzeki zanieczyszczane się wieloma potencjalnie niebezpiecznymi substancjami pochodzącymi ze ścieków przemysłowych i komunalnych, transportu, rolnictwa tj.: dioksyny, pestycydy, metale ciężkie (metylortęć) itp. Okazuje się, że sporą część zrzutów stanowią nielegalne praktyki przedsiębiorców, ale i samych mieszkańców okolicznych terenów. Do takich zanieczyszczeń może dochodzić również przy udziale bakterii, grzybów czy glonów.
Wróćmy jednak to samej rtęci.
Rtęć to metal, występujący w przyrodzie w różnych postaciach chemicznych i fizycznych. Niestety jego wydobycie stanowi jedno z największych źródeł zanieczyszczenia środowiska. W przyrodzie krążenie rtęci pochodzenia naturalnego w postaci pary ma istotny wpływ na jej zawartość w glebie i wodzie. Rtęć elementarna, która znajduje się w wodzie, po utlenieniu tworzy związki do rtęci dwuwartościowej. Pod wpływem różnych czynników biologicznych, a także reakcji chemicznych powstają związki metylo i dimetylortęciowe.
Skąd w rybach tyle rtęci?
Głównym źródłem zanieczyszczenia gleb i wód rtęcią jest przemysł, w tym związany ze spalaniem ropy naftowej oraz węgla, stosowanie niektórych pestycydów w rolnictwie oraz ścieki komunalne. Zatem emisja przemysłowa związków rtęci do rzek może być źródłem śmiertelnych zatruć u ludzi spożywających ryby, zawierające metylortęć.
Rtęć wchłania się u ryb poprzez układ pokarmowy i skrzela. Metylacja rtęci zwiększa zdolność do pokonywania bariery komórkowej, a więc w organizmach wodnych znajduje się tzw. metylortęć. Ponieważ jej biologiczny okres półtrwania wynosi kilkaset dni, im starsza ryba tym więcej w niej rtęci. Niestety drapieżne ryby mogą kumulować ją nawet kilkadziesiąt lat. Zgromadzona rtęć w rybach oraz ptactwie z obszarów zatrutych rtęcią stanowi ogromne zagrożenie dla środowiska i ludzi.
Toksyczne działanie rtęci
Toksyczne działanie na organizm człowieka wywiera przede wszystkim postać zmetylowana, która z łatwością gromadzi się w mózgu i nerkach. Choć w nerkach kumuluje się w największym stopniu, to znacznie większe uszkodzenia występują w ośrodkowym układzie nerwowym. Rtęć z łatwością przenika przez barierę krew-mózg i łożysko. Dlatego też jest szczególnie niebezpieczna dla rozwijającego się organizmu, już w życiu płodowym.
Zatrucia ostre i przewlekłe
Ostre zatrucia występują bardzo rzadko i dotyczą przede wszystkim osób narażonych na zatrucia parami rtęci. Narządem krytycznym są płuca, a objawami są m.in.: zapalenie oskrzeli i płuc, krwotoczne zapalenie jelit, ślinotok, niewydolność krążenia.
Przewlekłe zatrucia rtęcią mogą dotyczyć osób narażonych na kilkutygodniową, a nawet kilkuletnią ekspozycję na niewielkie ilości tego metalu.
Objawy kliniczne przewlekłego zatrucia:
- Zapalenie błony śluzowej dziąseł
- Wypadanie zębów
- Wzmożony dermografizm
- Bóle głowy
- Bóle kończyn
- Zaburzenia snu
- Zaburzenia pamięci i koncentracji
- Drżenie kończyn
- Wzmożona pobudliwość nerwowa
- Zaburzenia móżdżkowe
- Polineuropatie
- Encefalopatie
- Niezborność chodu
- „ Drżące pismo”
Czy warto jadać ryby?
Dobrej jakości ryby powinniśmy jadać ze względu na doskonałe źródła białka i kwasów Omega-3, pełniących w naszych organizmach bardzo ważne funkcje.
Kwasy Omega-3 wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe, przeciwmiażdżycowe, biorą udział w metabolizmie neuroprzekaźników oraz regulują gospodarkę lipidową. Kwasy DHA odpowiadają m.in. za rozwój mózgu i komórek nerwowych u dzieci. Specjaliści od żywienia rekomendują spożycie 2 porcji ryb w tygodniu.
Jednak z uwagi na liczne zagrożenia dbajmy o jakość spożywanych ryb. Czytajmy etykietki i wybierajmy ryby certyfikowane, które posiadają oznaczenie MSC lub ASC.
Ograniczajmy spożycie ryb drapieżnych tj.: tuńczyk, miecznik oraz ryb hodowlanych tj.: Łosoś i Panga.
